Catharsis

Thema Trösterin Musica

Verslag

De laatste activiteit van het jaar, ook de laatste ion de reeks ‘Trösterin Musica’. De muziek als troost, maar ook als loutering, emotionele reiniging.

Na een korte inleiding over het begrip catharsis - voor het eerst door Aristoteles geformuleerd - en de Oedipussage als voorbeeld ging Marleen Lescroart over naar de bespreking van drie werken van hedendaagse Griekse componisten: de Oresteia van Iannis Xenakis (1921 of 1922 – 2001), Elektra van Mikis Theodorakis (1925) en De Trojaanse vrouwen van Eleni Karaïndrou (1939).

Alle drie de componisten hebben veel leed gekend in hun leven: vernederingen, de verschrikkingen van de oorlog, het kolonelsregime…

De muziek van Iannis Xenakis is effenaf wild te noemen, hij was gefascineerd door het natuurgeweld van stormen en onweders, van bombardementen, scanderende stemmen van manifestanten , scherpe kreten enz. Huivering, afgrijzen, ontzetting zijn de ingrediënten van Xenakis’ muziek. Eigenlijk creëert hij geen melodieën maar eerder klankmassa’s. Aan de uitvoerders vraagt hij expliciet om ruw te spelen.

Helemaal anders klinkt dan Mikis Theodorakis. Zijn muziek is sterk beïnvloed door de liturgische zangen uit de Byzantijnse ritus, door melancholische volksliederen en zeemansliederen. Theodorakis is duidelijk meer dan zijn muziek bij Zorba de Griek waardoor hij internationale bekendheid verwierf. Zijn overtuiging is dat de harmonie de chaos kan overwinnen, harmonie is voor hem een soort vluchtweg. Niet zozeer de woorden van een tekst zijn belangrijk, wel de schildering van karakters, gevoelens en situaties.

Tenslotte maakten we kennis met Eleni Karaïndou en haar Trojaanse vrouwen. Zelf studeerde ze eerst geschiedenis, archeologie en later muziek en etnomusicologie. Zij is steeds geboeid geweest door de traditionele Griekse muziek en instrumenten. In 1974 richt zij trouwens een Laboratorium voor Traditionele Instrumentalisten op. Aanvankelijk componeert ze vooral liederen, maar na haar ontmoeting met de Griekse filmregisseur Theo Angelopoulos componeert zij veel filmmuziek die tevens als autonome muziek beluisterd kan worden. In de Trojaanse vrouwen vertolkt zij de geschiedenis van de menselijke pijn doorheen de eeuwen.

Al bij al een wonderbaarlijke ontdekking van een wonderbaarlijke muziek.