Via rake citaten en gevatte oneliners uit het werk van Winterson, wist Gaea Schoeters een treffend beeld op te hangen van de schrijfstijl en de thema’s uit het oeuvre van de schrijfster. Thema’s die vooral zijn: Liefde (met grote L), vrijheid versus veiligheid, afkomst en grenzen. Stond Schoeters eerst nogal afwijzend tegenover Winterson toen zij voor het eerst Op het lichaam geschreven gelezen had, dan werd ze helemaal over de schreef getrokken bij het lezen van Written on the body. Of hoe een vertaling een (meester)werk in de vernieling kan keilen.

Maar misschien kreeg het Het Powerbook nog de meeste aandacht, en ja Frankusstein ook natuurlijk. Winterson vertelt in de eerste plaats verhalen waarin zij zichzelf tegenkomt (‘I am the story’), waarin zij op zoek gaat naar haar afkomst, waarin zij haar alles behalve gelukkige jeugd een plaats probeert te geven. Haar liefdesleven was (en is?) effenaf turbulent. Ook daarover schrijft ze heel gedreven, met passie en ja, met die typisch Wintersoniaanse ironie, die de lezer steevast doet gniffelen. Veel autofictie dus.

Winterson is hoe dan ook een fenomeen, een succesauteur zonder meer die niet naar waarde geschat wordt door haar mannelijke collega’s, een stokpaardje van Winterson (en Gaea Schoeters). Intussen is zij de 60 voorbij en verdiept zij zich meer en meer in de problematiek van de AI, de Artificiële Intelligentie. Haar laatste boek 12 bytes is in feite een verzameling essays over dit onderwerp dat haar niet meer loslaat.

Een niet zo gemakkelijk onderwerp waar er toch veel volk op afgekomen is. Professor Roland Duhamel, die eerder dit jaar ook al Aldus sprak Zarathoestra van Nietzsche besprak had weer een aantal tekstjes meegebracht die dan samen gelezen en becommentarieerd werden. De oudste nihilistische uitspraak vond Duhamel bij Shakespeare die in 1606 schreef: ‘het leven is een verhaaltje zonder zin’. Pas in de 17^de eeuw begint men zich vragen te stellen over de oorzaak van alles, in de wetenschap hebben we Galilei, Kepler en Newton, in de filosofie is er René Descartes. Hij is in zekere zin de eerste nihilist. In de 18^de eeuw verwijdert men zich nog verder van God. Het nihilisme staat voor de deur…

Wat de definitie betreft zijn het vooral Nietzsche en Heidegger die de aandacht trekken. Alles wordt gedaan omwille van zichzelf: wetenschap omwille van de wetenschap, productie omwille van de productie, informatie omwille van de informatie… Het nihilisme is de nieuwe normaliteit, beweert Nietzsche, alleen weten wij het nog niet. Het denken zelf is door en door nihilistisch. Het denken ordent, niet de realiteit maar tekens. Heidegger gaat nog een stap verder en spreekt van Zijnsverwijdering: wij vervangen het Zijn door denkobjecten, waarheid door zekerheid.

Roland Duhamel ging dan over op enkele nihilistische teksten. Zo lazen wij uit Goethes Lijden van de jonge Werther, uit brieven van Jacobi en Jean-Paul aan Fichte, uit de nachtwake van Bonaventura, werk van Ludwig Tieck, Het proces van Kafka, De Man zonder eigenschappen van Musil, een gedicht van Gottfried Benn enzovoort.

Zo, het cultureel najaar is weer begonnen. 11 september.(!) jongstleden kregen wij Magda Michielsens over de vloer met een gesmaakt lezing over dat vroeg 19^de-eeuwse wonderkind, Mary Shelley, eigenlijk Mary Godwin, dochter van de filosoof William Godwin en de (pre-)feministe en activiste Mary Wollstonecraft en echtgenote van Percy Shelley.

Om te beginnen trakteerde Michielsens ons met een summier overzicht van de roman Frankenstein, waarbij ze accentueerde dat Frankenstein niet de naam is van het monster, dat in de roman overigens steeds aangeduid wordt met ‘het monster’. Daarna ging ze dieper in op het toch moeilijke leven van Mary Shelley zelf. Maar ook de levensloop van de dichter Percey kwam ruim aan bod.

Tot slot waagde zij zich aan enkele discussiepunten: hoe groot was de invloed van haar vader, William Goodwin? Welke (bio)ethische problemen roept de roman op: klonen, transplantaties, cyborgs, genetische modifucatie enzovoort. En is de mens nu van nature goed of slecht?

Professor Philippe Van Parijs opende zijn lezing met een sterke vraag: zal België barsten? Daarbij gaf hij zes mogelijke (of onmogelijke) splitsingsscenario’s aan voor België, waarbij het geval Brussel duidelijk de splijtzwam was. Hij vroeg aan zijn publiek om aan te geven welk scenario het meest waarschijnlijke (of het minst onwaarschijnlijke) was. Deze scenario’s waren: 1) Groot-Vlaanderen (Brussel met Vlaanderen, Wallonië alleen); 2) Nation francophone (Brussel met Wallonië, Vlaanderen alleen); 3) Rattachisme (Brussel met Vlaanderen, Wallonië met Frankrijk); 4) Groot Nederland (Brussel met Wallonië, Vlaanderen met Nederland); 5) Condominium (Vlaanderen en Wallonië onafhankelijk, Brussel beheerd door Vlaanderen en Wallonië); 6) Brussels EC (Vlaanderen en Wallonië onafhankelijk, Brussel ook, als hoofdstad van de Europese unie).

Van Parijs toonde echter aan dat België niet zal barsten.

Maar behalve Brussel, was er nog een ander, niet minder belangrijk fenomeen, namelijk in België zijn er twee democratieën en twee democratieën, zo beweerde anderhalve eeuw geleden John Stuart Mill al, kunnen niet functioneren en zeker niet als die democratieën een verschillende taal spreken. Een volk met een gemeenschappelijke cultuur en dus taal zal België nooit worden. Wat dan? Wel, misschien moeten we rekening houden met iets wat niet voorspelbaar was. Aan de hand van enkele grafieken werd de taalvaardigheid in België geïllustreerd, zowel per regio, per leeftijd als volgens de evolutie in de tijd. Daaruit blijkt duidelijk dat het Engels stilaan het pleit wint, zeker bij de jeugd. En terecht, want wij moeten durven zeggen: give us back our language, want het Engels is in feite een continentale ontstaan uit een mengeling van het Germaans en het Frans Een pleidooi dus voor het Engels als (tweede) voertaal. Philippe Van Parijs heeft nog twee andere items vermeld, zonder daar diep op in te gaan: de wens voor een federale kieskring en de wens van een senaat zonder senatoren (maar met individuen geplukt uit het volk die zich gedurende een periode van bijvoorbeeld zes maand zouden moeten buigen over thema’s van belang op lange termijn: klimaat, energie enz.).

Professor Roland Duhamel opende zijn lezing met een beknopt overzicht van het leven van Nietzsche, zijn benoeming aan de universiteit van Basel (hij was pas 25!), zijn vriendschap/vijandschap met Richard Wagner, zijn plotse waanzin, maar vooral zijn creatiefste periode vanaf 1880. En wat schreef Nietzsche vooral? Wel, korte, nuchtere essays in een scherpe stijl. Maar wat moet je dan best (eerst) lezen van Nietzsche? vroeg Duhamel zichzelf af. Wel, ondanks de wat schrikaanjagende titel, Genealogie van de moraal en Godendeemstering. Maar wat over Zo sprak Zarathoetsra? ongetwijfeld het meest atypische werk van de filosoof met als voornaamste thema’s: de eeuwige terugkeer, de esthetica van Nietzsche, de wil tot macht, de dood van God en als voornaamste thema: het nihilisme. Nietzsche is hier de grote criticus van de moraal, de waarheid, de religie, de wetenschap, de Verlichting… Meer dan welke andere filosoof is Nietzsche dé denker van vandaag, ja hij schreef in de XIXe eeuw de geschiedenis van de XXe en XXIe eeuw. Zo sprak Zarathoetsra blijft echter een moeilijk boek, het combineert zaken die nauwelijks te combineren zijn: ironie en pathos, filosofie en religie, de Bijbel en de antieke wereld, wetenschap en roman. Het boek ontstond tussen 1883 en 1885, deel een, twee en drie in nauwelijks enkele weken tijd, het laatste deel, deel vier kostte Nietzsche meer moeite.

Waarom koos Nietzsche uitgerekend de figuur van Zarathoestra als zijn protagonist? Deze Perzische profeet van ver voor onze tijdrekening was volgens Nietzsche de eerste filosoof die goed en kwaad, en dus de moraal, heeft ontdekt. Maar belangrijker dan moraal is de waarheid, en waarheid is, volgens Nietzsche, een product van de wil tot waarheid. Dat lezen wij vooral in deel een en twee met de preken van Zarathoestra, deel drie bestaat eerder uit monologen en in deel vier vinden wij vooral liederen.Roland Duhamel gaf aan dat het boek in feite een verhaal is, een soort roman. Zarathoestra moet een persoonlijke crisis doormaken, de crisis van het nihilisme. Voor Nietzsche is alle denken pervers want nihilistisch, omdat dit denken op leugen berust. Denken dient om macht te verwerven dus de ordenen en te simplificeren.