De dood van de literatuur.

Beleefd op zondag 24 maart 2024 in LDC Veltershof, Veldegem : De dood van de literatuur

Een ingewikkeld verhaal dat van de literatuur, onheilspellend en optimistisch tegelijkertijd. Natuurlijk zijn jullie geen representatief publiek, zo betoogde prof. De Geest al bij het begin van zijn lezing, want jullie hebben iets van een elite.

Veralgemeningen en clichés, ook bij de literatuur vindt men dat ten overvloede. Dat we bijvoorbeeld in een generatie van het beeld leven, inderdaad, maar is het vandaag dan zo slecht gesteld met de literatuur? Verschijnen er niet meer boeken dan ooit? Lopen er niet meer schrijvers rond dan ooit? Zeker nu iedereen zijn eigen boek kan uitgeven, self publishing, weet je wel. En de boekwinkels, liggen die niet vol met boeken allerhande? Inderdaad, maar hoe lang ligt een pas verschenen boek in de etalage? Hooguit drie maanden en het wordt afgevoerd.

Literatuur, gaat dat niet over iets wat blijft? Of beter: ging dat niet over iets blijvend? En we hebben het dan nog niet gehad over al die literaire prijzen die er momenteel bestaan. Waar, maar wie wint er die prijzen? Onbekenden, niet eens illustere onbekenden, jongeren die hun eerste bundel uithebben, want zij vertolken de stem van vandaag. Jong, jonger, jongst… En Tom Lanoye en Stefan Hertmans dan? Oké, werden die niet vooral om hun oorlogsverhalen geprezen, en ligt dit soort literatuur – zeker in Nederland – nu net niet goed in de markt? En dan doet zelfs De Standaard der Letteren¹ schamper over boekhandel Raaklijn die daar na de overname met al die Pleiades is blijven zitten.

Literatuur is iets dat moet blijven, maar vandaag moet het urgente literatuur zijn, wat doorgaans ook betekent literatuur over mijzelf, ik, de schrijver of schrijfster en dat is meestal oersaai. Hoe dan ook er zijn de laatste jaren enorme verschuivingen geweest in de literaire organisatie. Er tekenen zich met name twee polen af: enerzijds de zgn. publieksliteratuur, bestemd voor Jan en alleman en anderzijds de literatuur om de literatuur zelf, literatuur die geen toegevingen doet aan de smaak van het moment. In die laatste groep dan ook veel literaire experimenten, de uitvinding van de liefde in de literatuur is daar een goed voorbeeld van. De Geest trok dan – heel beknopt – een lijn vanaf Homeros, via de middeleeuwen naar de 17de en 18de eeuw en zo naar de tachtigers. Literatuur creëert in de eerste plaats een band – of zou dat moeten doen, dat was zeker zo toen literatuur nog vooral een orale bedoening was.

Om te besluiten gaf prof. De Geest nog een viertal suggesties om de literatuur levend te houden. Primo: ontketen een leesoffensief, zorg bijvoorbeeld dat er in bibliotheken niet meer ‘ontzameld’ wordt, dus geen boeken afvoeren omdat ze in de voorbije twee jaar niet uitgeleend werden; secundo, doe aan leesvorming, zorg dat de leerlingen in het onderwijs een taal echt beheersen; tertio: vorm leesgemeenschappen, lees samen met anderen. Gemeenschapsvorming is toch een basisfunctie van literatuur en tenslotte: houdt u aan een leesethiek, lees niet alleen boeken die aanspreken, maar durf ook boeken te lezen die tegenspreken.

Het is die zondag een zeer boeiende lezing geworden, die nog lang is blijven nazinderen.

In het kader van de lezingen voor de XXIde eeuw van de K.U.L. verzorgde Professor De Geest in 2015 een analoge lezing, die is nog te bekijken op YouTube of zoek op YouTube naar ‘Dood van de literatuur’.

Bijlage van zondag 24 maart 2024