De Dronken Filosoof

Beleefd op zondag 26 oktober 2025 - LDC Veltershof, Veldegem : De Dronken Filosoof

In De dronken filosoof van Thomas Crombez worden vijfentwintig filosofen behandeld maar omwille van het overzicht beperkte Thomas zich tijdens zijn lezing tot acht filosofen: vier uit de XIXe eeuw (Paolo Montegazza, William James, Sigmund Freud, Friedrich Nietzsche) en vier uit de XXste eeuw (Aldous Huxley, Ernst Jünger, Georges Bataille en Heiner Müller). Allemaal - behalve Nietzsche - hebben ze persoonlijk geëxperimenteerd met roesmiddelen. Vooraf wees Thomas ons op het brede domein waar roes voor staat. Ook verantwoordde hij zijn keuze om enkel teksten van de voorbije 200 jaar te bespreken, want pas sinds zolang kwamen er heel wat roesmiddelen bij in onze Westerse wereld, gaande van morfine (1804) tot LSD (1938) en tussenin bevinden zich de bekende middelen zoals ether, lachgas, opium, cocaïne, amfetamine, heroïne, mescaline (getrokken uit de Zuid-Amerikaanse peyoteplant). Ook cannabis hoort in dat rijtje thuis. In tegenstelling tot exotische volkeren die roesmiddelen vooral collectief bij bijzondere gelegenheden gebruikten, werd het gebruik in het Westen vooral een privéaangelegenheid, waarbij niet zozeer het gebruik op zich (alhoewel verslaving!) dan wel de combinatie met arbeid en in het verkeer voor problemen zorgde.

Een voor een werden dan de acht eerdergenoemde filosofen behandeld: Montegazza, een Italiaans antropoloog, arts en schrijver van sciencefiction romans avant la lettre (waarin o.m. betaling met kredietkaarten en de Europese unie voorspeld werden), had tijdens een reis door Argentinië kennis gemaakt met de cocaplant en het effect ervan op de plaatselijke bewoners. Zo is hijzelf cocabladeren beginnen kauwen en streefde ernaar deze wonderbare stimulerende plant zo snel mogelijk in Europa te initiëren. William James, in navolging van Benjamin Blood, ontdekte door zelfexperimenten de ‘voordelen’ van lachgas (distikstofmonoxide), hij schreef zijn ervaringen neer in een nogal ongecontroleerde stijl die vandaag erg grappig aandoet. De (zeer) jonge Freud probeerde het dan weer met (lage dosissen) cocaïne en slaagde erin zijn vriend en collega, dokter Fleischl met behulp van cocaïne van zijn morfineverslaving af te helpen (maar moest dan constateren dat Fleischl nadien het slachtoffer van cocaïneverslaving werd). Nietzsche (hij was geheelonthouder) heeft voor zover wij weten nooit roesmiddelen gebruikt maar kwam in het schrijven zelf tot een roeservaring, iets wat hij ook aan alle kunstenaars toeschreef en zeker aan toen nog zijn goede vriend en idool Richard Wagner. Van Nietzsche kennen we in elk geval zijn theorie over de Dionysische roes. Aldous Huxley schreef met zijn The doors of perception zijn bevindingen neer met het gebruik van mescaline. Met Timothy Leary (de uitvinder van LSD) vond hij dat mensen recht hadden op een ‘chemical holiday’.

Georges Bataille was een erg gespleten figuur: tijdens de dag was hij een keurige bediende in de Bibliothèque nationale de France, na de werkuren schuimde hij de louche buurten van Parijs af en had hij het over de erotische roes in zijn geschriften, een roes die hij heel erg au sérieux nam en hij was ervan overtuigd dat die roes leidde tot een verlies van onszelf en ons dicht bij onze ondergang bracht. Thomas Crombez behandelde dan de staalvreter Ernst Jünger, de toneelschrijver en regisseur Heiner Müller en de hedendaagse Belgische filosoof Laurent De Sutter samen. Deze heren beseften dat de gemakkelijke toegankelijkheid en het veelvuldig gebruik van roesmiddelen inherent geworden was en is aan onze maatschappij en anderzijds dat er terzelfdertijd geen plaats meer is om zich over te geven aan de zuivere roes (er is altijd wel de grasmaaier van de buurman of een overvliegend vliegtuig dat de volledige beleving verhindert). Kapitalisme en druggebruik gaan bovendien hand in hand, cfr. het boek van De Sutter, L’âge de l’anesthésie, in het Nederlands minder subtiel vertaald als Narcokapitalisme.

Bijlage van zondag 26 oktober 2025