De Gestreste Samenleving

Beleefd op zondag 7 september 2025 - LDC Veltershof, Veldegem : De Gestreste Samenleving

Met een niet literair onderwerp kleurden wij op 7 september jl. even buiten de lijntjes. Professor en psychiater Stephan Claes bracht ons een beklijvende lezing over onze gestreste samenleving.
In een eerste deel, het uitpuittingssyndroom, schetste Claes aan de hand van een fictieve patiënt, Hanna, het beeld van een zieke zonder ziekte: somatische klachten waarbij alle geraadpleegde specialisten enkel konden constateren: alles volkomen normaal. Een toestand die Claes omschreef als ‘uitputtingssymptoom’. Het lichaam dat uitgeput is en daarvoor protesteert met allerlei signalen.

In een tweede deel werd expliciet ingegaan op de cruciale taal van het lichaam, waarbij uiteraard niet te ontkennen valt dat elke persoon zijn/haar eigen draagkracht bezit. Hierbij werd het ongelijk van Descartes - met zijn scheiding tussen geest en lichaam (een machine) - aangekaart en waarvan wij de gevolgen tot op vandaag zien. Op te merken valt dat de mens (van vandaag) bestendig onder druk staat; maar waar komt die druk dan vandaan? Om te beginnen willen we steeds te veel, en we willen alles zo perfect mogelijk doen en met de vrijheid die de meeste mensen genieten willen wij ook ons eigen leven zelf vormgeven, op zich geen negatieve neiging. Pico della Mirandolla schreef het al in de XVe eeuw: ‘Mens, jij bent aan geen enkele beperking onderworpen.’ Inderdaad prachtig, maar toch beangstigend, want het vraagt initiatief en verantwoordelijkheid en dat kan best heel belastend zijn. Ten eerste willen wij erbij horen, ten tweede verlangen wij (heel menselijk) wat anderen verlangen of bezitten, meer nog wij willen dan weer in alles wat we doen excelleren. En uiteraard komt dan de hamvraag: welke oplossingen biedt de gezondheidszorg?

Om te beginnen merken wij rondom ons maar al te veel loutere symptoombestrijding en de gangbare preventiemaatregelen: meer bewegen gezonder eten, beter (niet meer!) slapen…, weinig nieuws onder de zon, je hoeft er zelfs geen arts voor te raadplegen, maar… houden wij ons wel aan deze banale maar waardevolle maatregelen? Haken wij niet af na drie of vier best bedoelde pogingen? Fundamenteel is echter dat wij eerlijk en opmerkzaam durven te luisteren naar ons lichaam, hierbij kunnen bepaalde therapieën wel van nut zijn: (echte) mindfulness bijvoorbeeld, stoppen met werken klinkt drastisch maar is soms gewenst. Antidepressiva? Die hebben zeker hun nut, maar dan voor mensen met een klinische depressie, de overlapping met het uitputtingssyndroom geeft hier aanleiding tot een grijze zone. Psychotherapie dan? Met wat geluk kom je dan bij een ‘goede’ psycholoog terecht - die zijn er dus wel - maar dan stuiten wij op de grenzen van het systeem, de lange wachtrijen weet je wel. Maar Stephan Claes had tot slot een aantal vergeten vaardigheden in petto, vergeten omdat ze vroeger - niet zo heel lang geleden, twee of drie generaties geleden bijvoorbeeld - wel deel uitmaakten van onze cultuur.

Primo: mededogen, een zeer ouderwets maar toch zo treffend woord, mededogen voor het eigen lichaam maar ook voor jezelf als persoon. Secundo: zelfkennis, synoniem van nederigheid, maar dit laatste woord heeft een ietwat negatieve connotatie. Tertio: vergeving. Vergeving als middel voor psychisch welzijn? Er zijn wetenschappelijk studies gemaakt waarin dit verband onomwonden vaststaat. Tot slot: dankbaarheid! Zeer delicaat om dit bij patiënten over te brengen: ‘Wees dankbaar, er zijn heel wat mensen met grotere problemen dan jij.’ Met dit soort gemeenplaatsen gaan patiënten uit hun dak, en terecht … maar toch: dankbaarheid speelt een essentiële en bewezen rol in de therapie.

Indien je de presentatie-dia’s nog eens wil bekijken, stuur de vraag via onze contactpagina.

Bekijk enkele foto’s

Bijlage van zondag 7 september 2025